Sprekend luisteren

Als interimadviseur had ik hem nog nauwelijks gesproken. Opgetogen over een nieuw idee, stak ik meteen van wal bij deze directeur. Al snel voelde ik dat ik tegen een muur praatte. Een stoïcijnse blik terug. Geen betekenisvol knikje. Geen oogtwinkeling van: “ik hoor je.” Toch bleef ik praten. Tegen beter weten in. En terwijl ik doorging, sloeg de twijfel toe. Ik vond geen gehoor.

Brein uit de pas
Wat ik toen nog niet wist, maar inmiddels wel: dat gevoel klopt. Niet alleen intuïtief, maar ook neurologisch. Onderzoek uit 2024 laat zien dat als we met de ander niet op dezelfde golflengte zitten, ons brein dat direct oppikt. De hersenactiviteit van spreker en luisteraar raakt uit de pas. En voor je het weet loopt een gesprek stroever – zonder dat iemand iets verkeerd zegt.

Samen in cadans
En het omgekeerde? Dat ken je vast ook. Je voelt een klik. Je vult elkaars zinnen aan. Je barst tegelijk in lachen uit. Er komt een ritme in het gesprek. Een cadans. Neurowetenschappers noemen dat hersensynchronisatie: onze breinen stemmen zich letterlijk op elkaar af. De prefrontale cortex en temporale kwab lichten dan gelijktijdig op; gebieden die gaan over taal, aandacht en empathie.

Resonantie
Je merkt het aan de toon van de ander. De blik. Het gemak waarmee je verder praat. Alsof wat je graag wil overbrengen zich als vanzelf versterkt.  Die resonantie gebeurt ook als we naar muziek luisteren. Ons brein stemt zich af op het ritme, op melodie, op klank. Zelfs je hartslag en ademhaling passen zich op het tempo van de muziek aan. Volgens de Neural Resonance Theory trilt je brein letterlijk mee met muziek.

Kippenvel-effect
Ga maar na: wanneer had jij voor het laatst de onbedaarlijke drang om mee te neuriën, je ogen dicht te doen of gewoon even zachtjes te bewegen op een lied? Kippenvel: zulke resonantie is niet alleen voelbaar. Ook meetbaar. Als muzikanten samenspelen, synchroniseren hun hersenen. Zo ontstaat krachtig samenspel: emotionele afstemming, het juiste tempo, goeie timing. 

Zelfde golflengte
En het gaat verder. Onderzoek laat zien dat zelfs wanneer we sámen naar muziek luisteren – bijvoorbeeld bij een concert – onze hersengolven zich op elkaar afstemmen. Muziek roept gedeelde emoties op. Letterlijk. In het brein. In de zaal. In het lichaam. In de groep.

Oefen sprekend luisteren
De principes van zulke muzikale afstemming vind je ook terug in gesprekken. Je kunt het oefenen. Door te luisteren met – en door – de oren van de ander. Door korte adempauzes te nemen terwijl je spreekt — even vertragen, laten resoneren. Doe actief aan timing: de afwisseling tussen spreken en luisteren. Een korte stilte laten vallen. Je brein wordt er gevoeliger van. Letterlijk: je prefrontale cortex komt tot rust, en pikt signalen van de ander sneller op. De toon. De blik. De adem.

Net als bij muziek: ons lichaam synchroniseert vanzelf met ritme, met timing, met stem. Dus wat je zegt doet ertoe — maar hoe je het zegt nog veel meer. Hoe zet jij de toon? En wat hoor jij terug? C’est le ton qui fait la musique.